Энэрхы һайхан сэдьхэлтэй абгаймнай

Яруунынгаа түрүү хүнүүдэй нэгэн болохо Чимит-Цырен Доржиевич Дымчиков олон жэлдэ комсомолой, партиин ударидаха ажалда хүдэлһэн, Эгэтын_Адагай “Победа” колхозой түрүүлэгшээр амжалтатайгаар хүдэлжэ, наһанайнгаа амаралтада гараһан юм. Нютагай хүгжэлтэдэ ехэхэн хубитаяа оруулһан, амаралтада гараадшье Эгэтын-Адагай һомоной түрүүлэгшээр хүдэлжэ, залуу мэргэжэлтэдтэ заабари һургаал хэһэн хүн.

Чимит Доржиевичай хүндэ хүшэр ажалдань ба ажабайдалдань хододоо түшэлгэ боложо, хубитаяа оруулһан наһанайнь хани нүхэр, найман үхибүүдэйнь эхэ Бальжима Шираповна тухай бэшэхэеэ һананаб.

Нютагай зондо хүндэтэй, энэрхы һайхан сэдьхэлтэй, түбшэн даруу зантай Бальжима Шираповна үлзы һайхан Үльдэргэ тоонто нютагтай, 1937 ондо зунай һайхан сагта Ширабай Доржо эсэгэтэй, Доржын Мэдэгмаа эхэтэй, дахажа ябаха Дамба гэжэ ахайтай энэ дэлхэйдэ мүндэлөө бэлэй. Дамба ахаһаа түрүүн гараһан Цырен ахайтай ба Сэржэн эгэшэтэй байгаа.

Бальжима Шираповна бага балшар наһандаа үншэржэ, арбатай байхадаа эсэгэһээ, 7 наһандаа эхэһээ гээгдэжэ, Дамба ахаяа дахажа ябаа.

Һургуулида һурахадаа Баруун-Үльдэргэдэ ажаһуудаг эхынгээ аха, Дамба нагасындаа басаганиинь боложо ошоһон. Дамба нагасаниинь үхибүүгүй байһан, Сандак дүүгэйхиһээ Цырен хүбүү үргэжэ абаһан юм. Цырен, Бальжима хоер Доржын Дамбын үхибүүд боложо, сугтаа өөдөө болоһон гээшэ. Бальжима басаган Зүүн-Үльдэргэдэ арбадахи класс дүүргэһэнэйнгөө удаа Улаан-Үдын хүдөө ажахын техникумэй оюутан болоо. Зоотехник мэргэжэлтэй боложо, Ширингидэ түбхинэһэн Дамба ахайндаа ошожо, ажалайнгаа намтар эхилээ. Инаг дураараа наһанайнгаа хани нүхэр Чимит-Цырентэй айл аймаг боложо, үри хүүгэдтэй боложо, эхэнэр түрэһэн жаргалаа эдлээ бэлэй. “Һайн нүхэртэй боложо, Бальжимынгаа түбхинэхэдэ барлабабди даа, бидэ олон үхибүүдтэй дээрэһээ ехэ туһалаа үгы гээшэбди” гэжэ Сандак нагасатанайнь хөөрэлдэхые дуулаһан байнаб.

Бальжима Шираповна зоотехнигоор хүдэлөө. Эгэтын-Адагай хүүгэдэй сэсэрлигтэ олон жэлдэ даагшаар хүдэлжэ, наһанайнгаа амаралтада гараа. Ажалда ехэ оролдосотой, сугтаа хүдэлһэн зондоо ехэ хүндэтэй. Хүн зондо сула туһалха гэжэ оролдодог, энеэбхилһэн, ехэ урин налгай юм. Иимэ һайхан сэдьхэлтэй хүнэй үхибүүдшье һайн һайхан, жаргалтай ябана, ябаханшье лаб.

Чимит Доржиевичтан олон нютагта ажаһууһан: Тэлэмбэдэ, Гундэдэ, Шэрэнгидэ, Нарһатада ба һүүлдэнь Эгэтын-Адагта. Тэрэ үеын байдалаар, партиин уряалаар (нютаг урилжа хүдэлгэдэг байгаа) хэдэн нютагта байһан байна. Чимит Доржиевичтан найман үхибүүдтэй боложо, үри хүүгэдээр тэгшэ, үнэр баян айлайхи жаргалтай ажаһуугаа. Чимит Доржиевич ехэ оюун бэлигтэй, ехэ дууша хүн байгаа. “Наһанайм намар” гэжэ дуун соогоо инаг нүхэр Бальжима Шираповнагаа энхэрэн дурдана:

“Наһанайм намар ерээл даа

Наһанайм нүхэр хайратайл.

Абынгаа угы залгаһан

Аша зээнэрни хайратайл”.

Угаа үргэжэлүүлхэ 4 хүбүүдынь, 4 басагадынь булта һургуули һудартай түбхинэнхэй, 11 аша зээнэрынь ургажа байна.

Хүнэй наһанай мүнхэ бэшэнь харамтай… Чимит Доржиевичай алтан дэлхэйһээ хахасан мордоһоор тэбхэр нэгэ жэл боложо, 2005 оной май һарада хани нүхэрынь Бальжима Шираповна үхибүүдтэеэ тэмдэглэжэ, сангарил хуруулжа ехэ бурханай ном  уншуулаа һэн. Нютагайнь хүн зон, түрэл гаралынь холо ойроһоо олоороо сугларжа, Чимит Доржиевичай гэрэлтэ дурасхаалда, халуун үгэнүүдээр дурдан хэлэгдээ. Энэ юртэмсын хогоосон байдал иимэл гүб даа. Олоной эсэгэ үри бэеынгээ жаргал хаража ябаха талаан үгынь харамтай. Бальжима абгайдаа ба үри хүүгэдтэнь элүүр энхые, буянтай бурхантай, ута наһатай, жаргалтай булта ябахые хүсэнэб.

2005 он

Ц-Д.С.Доржиева

“Элдин тоонто Үльдэргэм” гэжэ номһоо

Жэнгирэг лэ мүнхэдөө!

Майн 25-да хаа-хаанагүй һургуулинуудта һүүлшын хонхо зэдэлжэ, ехэ һайндэр болобо. Харин энэ үдэр Үльдэргын дунда һургуулида ехэ һонирхолтой уулзалга үнгэрбэ. Энэ һургуулиие 1957 ондоо дүүргэжэ, болбосоролай аттестат абаһан шабиннар 50 жэл боложо уулзаба. Арбан хоер хүн уулзажа, ехэ һонирхолтой хөөрэлдөө үнгэргэбэ.

Онсолон тэмдэглэхэдэ:

1.     Абагаев Илья Капитонович – багша мэргэжэлтэй, Мужыхын дунда һургуулиин завучаар, ВСГТИ-дэ математикые багшаар хүдэлһэн намтартай.

2.     Будажанаева Сэсэгма Санжаевна – БГПИ-гэй биохимическэ факультет дүүргэһэн ажалай ветеран.

3.     Бадмацыренова Янжима Шираповна – Үльдэргын дунда һургуулиида олохон жэлдэ багашуулда ном зааһан, багшын ажалай ветеран.

4.     Дондоков Цокто Базаржапович – спортын мастер.

5.     Доржиева Бальжима Шираповна – Эгэтын-Адагай хүүгэдэй саадые даагшаар хүдэлһэн, мүнөө ажалай ветеран.

6.     Дамбаева Галина Сультимовна – киномеханик мэргэжэлтэй, мүнөө аяар холо Захаамин нютагта байдаг, Доржиев Владимир нүхэртэеэ ерэһэн байна.

7.     Дамбаева Дымбрыл Базаровна – бухгалтер мэргэжэлтэй, ажалай ветеран.

8.     Мункоев Еши Цыжипович – Шэтын партшкола дүүргэһэн, Тулдуунай совхоздо парторгоор хүдэлһэн, агроном-мелиоратор мэргэжэлтэй.

9.     Лыгденов Доржижап Банзатович – Эгэтын-Адагай механизатор, мүнөө ажалай ветеран.

10. Раднаев Аюр Базарович – медицинын эрдэмэй доктор.

11. Сампилон Мэлс Жамбалович – инженер мэргэжэлтэй.

12. Найданова Галина Цыдыповна – багшын ажалай ветеран, эрхэдээ эмтэй, гартаа домтой, “Галя абгай” гэжэ нютагтаа алдартай хүн юм.

Тэдэнэр түрэл һургуулидаа баглаа сэсэгүүдые ба хонхо бэлэглээ. Тэрэ хонхо дээрэнь “Жэнгирэг лэ мүнхэдөө!”, “Үльдэргын һургуули анха түрүүн дүүргэгшэд 1957-2007 он” гэжэ һиилэнхэй юм.

50 жэлэй саана зааһан багшанарынь – багшын ажалай ветеранууд, РСФСР-эй гаьбяата багшанар, РСФСР-эй арадай гэгээрэлэй отличнигууд Дондокова Долгорма Дондоковна, Янгутова Мария Захаровна гэгшэд 80-яад наһа гаранхай, үндэр наһатайнууд болоошье һаа, омог дорюунууд зандаа ерэжэ, хүн бүхэниие баярлуулба. Бүхы хүсэл оролдолгоо үхибүүдтэ зорюулһан, түрэһэн эхэ мэтэ энэрхы һайхан сэдьхэлтэй эдэ багшанараа хани халуунаар амаршалаад, шабинарынь баглаа сэсэгүүдые бэлэглэжэ, “Үльгэрэй далай” гэжэ Бурхан Багшын түүхэтэй номуудые барюулбба.

50 жэлэй саана Обоотынгоо бооридо наадажа ябаһан сагаа һанан һанан дурсажа, мүнөө оройдонь баригдахаяа байһан “Дара эхын” субаргада 1000 түхэриг хандиб оруулба. Үльдэргын дунда һургуулиин дирекци ехэ халуунаар буужа ерэһэн айлшадые угтажа, һайхан үреэлнүүды хэлэжэ уяруулба.

Буряадай габьяата спортын мастер Дондоков Цокто Базаржапович амаршалгын үгэ хэлэжэ, уянгата һайхан хоолойгоор Чимит Доржиевич Дымчиковэй зохеоһон “Наһанай намар” гэжэ дууе гүйсэдхэжэ, бүхы зониие хужарлуулба.

Нютагай хүндэтэй эрхэтэн, медицинын эрдэмэй доктор Аюр Базарович Раднаев мүнөө хүдэлжэ байһан багшанарай коллективтэ, һургуулиин директор Галсанова Долсон Цыденовнада хэжэ байһан ажалдань амжалта хүсэжэ, баяр баясхалан хүргөө, Үльдэргынгөө һургуули тухай ном гаргахыень дурадхал оруулаа.

Наһанайнгаа амаралтада гараһаншье һаа, түрэл һургуулияа һанажа, нэрыень дээрэ үргэжэ, булта сугларжа ерэһэндэтнай нютагай зоной зүгһөө һайниие, элүүр энхые хүсэнэб.

2007 он

Ц-Д.С.Доржиева

“Элдин тоонто Үльдэргэм” гэжэ номһоо